Stomia – co to jest? Przyczyny, pielęgnacja i wskazówki, które ułatwią życie ze stomią

0
3149
Stomia
Źródło: Stomia .eu
reklama

Stomia to operacja, która każdego roku ratuje zdrowie i życie tysięcy osób. Przeprowadza się ją z powodu niewydolności końcowej części układu pokarmowego, nowotworów narządów wydalniczych lub urazów organów wewnętrznych. Przyczyną wyprowadzenia stomii mogą być również wrodzone wady narządów odpowiedzialnych za przemianę materii i wydalanie. Co to jest stomia? Jak wygląda życie po operacji? Poznaj najważniejsze fakty związane ze stomią.

Stomia – co to jest?

Stomia to inaczej przetoka jelitowa lub przetoka moczowa. Jest to operacyjnie utworzone połączenie narządu wewnętrznego, najczęściej jelita grubego ze skórą na brzuchu. Stomia wydalnicza może być też utworzona z jelita cienkiego lub układu moczowego. Pozwala ona na wydalanie kału lub moczu, gdy z różnych przyczyn, wydalanie drogą naturalną jest niemożliwe lub utrudnione. Może to być spowodowane chorobą nowotworową, zwyrodnieniami, wadami wrodzonymi i urazami. Stomia zwykle tworzy się na stałe, ale bywają również czasowe, wyłonione na czas leczenia, jest to jednak uzależnione od rozwoju choroby i np. lokalizacji zmian rakowych takich jak guzy.

Nazwa stomia wywodzi się z greckiego słowa “stoma”, oznaczającego usta lub otwarcie. I rzeczywiście jest to dosłowne otwarcie ciała, ponieważ operacyjnie wyprowadzona stomia jest ujściem jelit lub układu moczowego bezpośrednio na zewnątrz ciała, najczęściej w okolicy jamy brzusznej. Z tego powodu często nazywana jest też odbytem brzusznym. Wielu pacjentom stomia ratuje życie, innym daje szansę w miarę normalnego funkcjonowania w społeczeństwie. Ze stomią można bowiem pracować, uprawiać sport, życie towarzyskie, a nawet intymne.

Przyczyny stomii

Przyczyny stomii wiążą się najczęściej ze zmianami chorobowymi narządów układu wydalniczego lub urazami spowodowanymi np. wypadkami. Operacyjne utworzenie stomii jest dla pacjenta jedynym sposobem stworzenia sztucznej drogi wydalania przez organizm materii pozostałej po procesie metabolizmu.

Decyzja o wyprowadzeniu stomii zapada tuż po kompleksowych badaniach i diagnozie choroby, niestety najczęściej są to zmiany rakowe. Nowotwory to choroby cywilizacyjne, spowodowane naszym niezdrowym trybem życia, brakiem ruchu, złym odżywianiem i używkami. Dane światowe wskazują, że trzecim co częstotliwości występowania nowotworem u mężczyzn i drugim u kobiet jest rak jelita grubego i to właśnie on jest najczęściej przyczyną operacji wyłonienia stomii.

Stomię tworzy się również w nieco mniej groźnych stanach chorobowych jelit, jak np. zapalenie jelita grubego, czy choroba Leśniowskiego-Crohna zaliczana do grupy nieswoistych zapaleń jelit. W tym przypadku przeprowadza się resekcję jelita i tworzy tzw. połączenie omijające lub właśnie stomię.

Stomia może okazać się konieczna również w przypadku wystąpienia wrodzonej polipowatości jelit. Ta genetyczna choroba powoduje powstawanie licznych gruczołów o polipowatym kształcie. Występuje już u nastolatków, a nieleczona prawie zawsze rozwija się w postać groźnego raka jelita grubego.

Zmiany nowotworowe pojawią się też w pęcherzu moczowym. Leczenie oznacza często, usunięcie części lub całości pęcherza, a mocz musi być poprowadzony inną drogą. Tworzy się wtedy stomię moczową zwaną urostomią. Zdarza się również, że urostomię wyłania się u kobiet chorych na raka macicy lub szyjki macicy. Urostomia jest również stosowana w leczeniu nietrzymania moczu oraz u pacjentów ze stwardnieniem rozsianym lub urazem położniczym.

Stomia to także ratunek dla osób, które doznały urazów w wyniku wypadków. Kiedy dochodzi do uszkodzenia narządów zewnętrznych i organów wewnętrznych np. rany brzucha, wtedy lekarze wyprowadzają stomię, aby utworzyć nową drogę wydalania kału i moczu. Warto dodać, że okrężnica jest drugim najczęściej uszkodzonym organem wskutek urazów zewnętrznych.

Rodzaje stomii wydalniczych

Typy stomii są uzależnione od rodzaju urazu lub schorzenia, a także od postawionej diagnozy i podjętego leczenia. Stomie mogą być trwałe lub czasowe. W zależności od umiejscowienia stomie podzielono na trzy główne rodzaje i nadano im nazwy pochodzące od organów wewnętrznych.

Jeśli jest to stomia wyłoniona z jelita grubego lub cienkiego, wówczas mówimy o kolostomii i ileostomii, a przez przetokę jest wydalany kał. Z kolei pacjenci po operacji urostomii, oddają przez stomię mocz. Czym charakteryzują się te trzy główne rodzaje stomii?

Stomia rodzaje (podział i charakterystyka)

Kolostomia to pojęcie odnoszące się do wyprowadzenia jelita grubego na ścianę jamy brzusznej. Ujście jest przymocowane do skóry w wybranym przez lekarza, najlepszym miejscu. Stomię można utworzyć z każdego odcinka jelita grubego, jednak najczęściej lekarze wykorzystują do tego celu okrężnicę poprzeczną (część rozpoczynającą się przy prawym zagięciu wątrobowym). Dokładne umiejscowienie stomii zależy od medycznych przyczyn operacji. Kolostomia może być spowodowana wspomnianymi już zmianami nowotworowymi, poważnymi zaparciami, ale też np. uszkodzeniami po radioterapii.

Ileostomia to z kolei otwór utworzony sztucznie w jelicie cienkim lub “krętym”. Do utworzenia stomii jest wykorzystywany zwykle końcowy odcinek jelita cienkiego. Jelito jest wyprowadzane przez ścianę jamy brzusznej, wywinięte na lewą stronę i przyszyte do skóry. Dzięki ileostomii zmienia się kierunek przepływu kału, natomiast konsystencja zależy od umiejscowienia stomii. Zwykle jest ona rzadsza i bardziej drażniąca dla skóry ze względu na większą obecność kwasów trawiennych.

Urostomia to odprowadzenie moczu przez chirurgicznie utworzone ujście. Jeśli pacjentowi zostaje usunięty pęcherz, trzeba umożliwić inny sposób oddawania moczu. Najczęściej lekarz wykorzystuje fragment jelita cienkiego i łączy go z moczowodem. Po przeprowadzeniu takiego zabiegu, mocz zbiera się w specjalnym worku urostomijnym. Urostomię wyłania się, kiedy pacjent choruje na raka, ma wady wrodzone, cierpi na ostry przypadek nietrzymania moczu, przechodzi zakażenie dróg moczowych lub przeszedł uraz wskutek wypadku.

Stomia może być pojedyncza lub podwójna tzw. pętlowa. Wyprowadzany jest wówczas fałd utworzony z pętli jelita. Pacjent ma wtedy na zewnątrz dwa otwory.

Czy stomia może zostać usunięta (zamknięta)?

W niektórych przypadkach stomia jest tworzona tylko na jakiś czas, np. zagojenia się operowanych lub leczonych jelit. Dzięki stomii mogą one odpocząć i zregenerować się. Ten proces trwa zazwyczaj kilka tygodni lub miesięcy. Po tym czasie kolostomia zostaje usunięta i przywracana jest naturalna droga stolca, wydalanego ponownie przez odbyt. Czasowa stomia jest również łatwiejsza w oswojeniu przez pacjenta, bo ma świadomość, że wszelkie niedogodności są kwestią czasu.

Jak wygląda stomia?

Dla wielu pacjentów, perspektywa życia ze stomią jest stresująca, bo najczęściej wiedza o tym zabiegu jest dosyć skromna. Dlatego ważne, aby już na etapie diagnozy i decyzji o operacji uzyskać niezbędną pomoc i poradę od lekarza lub pielęgniarki stomijnej. Ta współpraca pomoże przełamać strach i opór oraz przygotować się psychicznie do operacji i późniejszych zabiegów higienicznych.

Jeszcze przed operacją można ustalić, w którym miejscu będzie znajdować się stomia, to pozwoli oswoić się z zabiegiem i nową sytuacją. Położenie stomii jest niezwykle ważne dla przyszłego komfortu życia stomika, dlatego warto o tym rozmawiać z pielęgniarką i lekarzem. Takie konsultacje pomogą wybrać najlepsze miejsce na stomię, a to z kolei ułatwi dobór właściwego systemu stomijnego.

Stomia po zabiegu ma okrągły lub owalny kształt. Jest to miejsce dobrze ukrwione, ale nie unerwione stąd też nie jest wrażliwa na dotyk.

„Wyłonioną stomię należy odpowiednio pielęgnować. Dlatego należy skórę wokół stomii oraz jelito myć w celu zapewnienia odpowiedniej higieny, aby nie dopuścić do podrażnień i dzięki temu umożliwić prawidłowe umocowanie worka stomijnego. Zdarza się krwawienie podczas wykonywania czynności pielęgnacyjnych. Pacjent jest przestrzegany, że nie należy się tego bać. Zalecamy przyłożenie zimnego kompresu na woreczek stomijny, co skutkuje obkurczeniem naczyń krwionośnych. Personel pielęgniarski uspokaja pacjentów, którzy boją się tej nowej dla nich sytuacji, tłumacząc że to nic groźnego” – tłumaczy Elżbieta Oliwa-Klyta, pielęgniarka.

Operacje stomii przeprowadza się powszechnie od kilkudziesięciu lat i w tym czasie dokonał się ogromny postęp w produkcji systemów stomijnych, które czynią życie stomika łatwiejszym.

Rodzaje systemów stomijnych

Od momentu zastosowania stomii w leczeniu chorób układu wydalniczego, pojawiła się również konieczność gromadzenia wydalanych treści. W tym celu powstały tzw. worki stomijne, w których zbiera się kał lub mocz wyprowadzany przez przetokę. Dostępne obecnie na rynku rodzaje systemów stomijnych są bardzo zaawansowane i zawierają szereg rozwiązań ułatwiających obsługę. Jakość sprzętu produkowanego przez kilka renomowanych firm jest bardzo zbliżona i trudno wskazać najlepsze produkty. Wiele zależy od tego, jak czuje się sam pacjent.

„Zalecamy pacjentowi, który jest świeżo po zabiegu, żeby wybrał worki jednoczęściowe odpuszczane, ponieważ krótko po zabiegu praca jelit nie jest jeszcze dobra i uregulowana. Worków z zaworem pacjent nie musi odklejać za każdym razem, kiedy wymaga opróżnienia z treści. Jest to ważne dla skóry wokół stomii” – podkreśla pielęgniarka.

Perspektywa funkcjonowania ze stomią – czasową lub stałą – jest zawsze związana z obawami pacjenta o dalsze życie ze sprzętem stomijnym. Czy znajdzie się rozwiązanie pozwalające żyć tak, jak wcześniej? Z pewnością tak, chociaż pewne ograniczenia są wpisane w realia funkcjonowania ze stomią. Systemy stomijne są zaprojektowane z myślą o maksymalnym uproszczeniu obsługi, muszą również być przyjazne dla skóry wokół stomii, która jest narażona na stały kontakt z przylepcami. Sprzęt stomijny ma również dyskretny wygląd, pozwalający ukryć go pod ubraniem.

Istnieją dwa najważniejsze rodzaje systemów stomijnych: jednoczęściowe i dwuczęściowe. Jednoczęściowe systemy stomijne to worki ze specjalną płytką samoprzylepną, które mocowane są bezpośrednio do skóry. W zależności od modelu mogą być wyposażone w kranik umożliwiający opróżnienie zawartości. Ten system wymaga wprawdzie częstszej wymiany worków, ale każda taka operacja pozwala przemyć okolice przetoki i utrzymać ją w czystości.

Z kolei systemy dwuczęściowe posiadają dwa elementy: worek oraz płytkę stomijną do przyklejenia na skórę. Worek przypina się do płytki za pomocą zatrzasku. To rozwiązanie pozwala odpinać i wymieniać sam worek, podczas gdy płytka zostaje przez kilka dni na skórze. To system nie wymagający tak częstej obsługi, ale bardziej sprzyjający podrażnieniom.

W zależności od preferencji i sytuacji, pacjenci sami mogą decydować, który z systemów zakładają tak, aby lepiej dopasować go do warunków, w jakich przebywają w danym momencie.

Pielęgnacja stomii

Właściwa pielęgnacja stomii nie jest skomplikowana, ale na początku, tuż po operacji, personel medyczny udziela niezbędnych porad dotyczących stosowania sprzętu stomijnego i codziennej pielęgnacji przetoki. Wskazówki dotyczą wymiany worków, przyklejania systemów do skóry, a także sposobów przemywania stomii.

Część szpitali zaprasza również bliskich pacjenta na kilka pierwszych spotkań, aby rodzina wiedziała jak najwięcej o pielęgnacji stomii. Stomia jest nową sytuacją dla każdego chorego, ale nie przekreśla dalszego aktywnego życia. Bardzo często stomię wyłania się u osób starszych, które nie zawsze są na tyle sprawne manualnie, aby obsłużyć się samodzielnie. Dlatego, im więcej osób z grona najbliższych zna zasady postępowania ze stomią, tym lepiej dla samego pacjenta.

„Pacjenci po operacji wyłonienia stomii dostają materiały i zapoznają się z ich treścią. Pomagają one przyswoić tematykę życia ze stomią i jej pielęgnacji. Pacjent, będąc w szpitalu ma dodatkowo możliwość nauczenia się samodzielnej pielęgnacji, zadania pytań na które nie zna jeszcze odpowiedzi personelowi medycznemu. Zawsze otrzyma pomoc i odpowiedź od przeszkolonego personelu” – wyjaśnia pielęgniarka.

Pielęgnacja stomii najczęściej sprowadza się do regularnego przemywania okolic przetoki w momencie zmiany worka lub płytki. Należy pamiętać o stosowaniu kosmetyków o możliwie najbardziej neutralnym składzie chemicznym. Skóra pacjentów, którzy często przechodzą leczenie antynowotworowe jest już i tak mocno nadwyrężona, dlatego łagodne mydła i preparaty przyniosą ulgę skórze.

Zaopatrzenie stomii (sprzęt stomijny)

Sprzęt stomijny
Źródło: Sprzęt stomijny – Stomia.eu

Sprzęt stomijny stosuje się już w czasie leczenia. Po opuszczeniu placówki medycznej pacjent może być wyposażony w pakiet początkowy, coś w rodzaju wyprawki, która pozwoli funkcjonować przez kilka dni. W tym czasie warto jednak zrealizować już zlecenie wystawione przez lekarza lub uprawnioną pielęgniarkę.

Sprzęt stomijny zamawiamy w sklepie ze sprzętem i akcesoriami stomijnymi. To mogą być sklepy stacjonarne lub internetowe. Zlecenie jest realizowane przez stronę internetową, a zapas worków i akcesoriów stomijnych trafia kurierem prosto do naszych rąk. Sprzęt stomijny należy do grupy produktów medycznych refundowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia, do określonego limitu miesięcznego.

Opieka stomijna

W szpitalu, po operacji pacjentem zajmuje się personel medyczny. W zależności od stanu zdrowia stomika, jest on powoli wdrażany do samodzielnej obsługi swojej stomii. Należy pamiętać, że w każdym momencie jest możliwa konsultacja z lekarzem, pielęgniarką stomijną lub już po opuszczeniu szpitala w przychodni stomijnej, czy w specjalnym punkcie informacyjnym. Niektóre sklepy stacjonarne i internetowe też oferują doradztwo i pomoc w znalezieniu pielęgniarki stomijnej.

Przeszkolony pacjent może sam zmieniać worki stomijne i myć okolice stomii. Jeśli ma problemy z poruszaniem się, wskazana jest opieka kogoś z zewnątrz. To może być członek rodziny lub pielęgniarka. W Polsce działają również niekomercyjne organizacje pielęgniarek, np. Polskie Towarzystwo Pielęgniarek Stomijnych, propagujące wiedzę o stomii.

Jak wygląda życie ze stomią?

Dla osób w podeszłym wieku diagnoza, operacja i wyłoniona stomia to trudny moment. Nieocenioną pomocą może być wcześniejsza konsultacja lekarska, która uświadomi pacjentowi, że dalsze życie ze stomią, która ratuje przecież zdrowie, nie jest takie uciążliwe. Wszystko zależy od nastawienia i wsparcia otoczenia. Bardzo ważna jest akceptacja rodziny i znajomych, ale przede wszystkim podejście samego pacjenta.

Wiele osób wstydzi się stomii. Boją się kłopotliwych sytuacji w towarzystwie i opowiadania o swojej przypadłości, w efekcie sami wykluczają się z życia towarzyskiego. Jeśli jednak znajdą wsparcie wśród bliskich lub nawet innych stomików, powrót do aktywnego życia jest możliwy i wskazany. Warto sprawdzić, czy w naszym mieście lub regionie nie działają stowarzyszenia osób ze stomią. Pełnią one funkcję forum wymiany informacji, doświadczeń i są okazją do spotkań osób w podobnej sytuacji zdrowotnej.

“Stomia jest wyłaniana również u ludzi młodszych np. wskutek wypadków samochodowych. Często ci ludzie naprawdę dobrze funkcjonują. Nie mogą jedynie dźwigać ciężkich przedmiotów. Okolice stomii są bowiem narażone na przepuklinę. Ale jeśli ktoś wykonuje na przykład prace biurowe, to ludzie ze stomią zwykle wracają normalnie do pracy” – zaznacza pielęgniarka stomijna.

Stomia zdarza się również u dzieci. Jeśli dziecko dorasta z systemem stomijnym, nie zastanawia się nad tym i stara się funkcjonować tak, jak inni. Konieczne, codzienne czynności stają się rutyną. Dla osób dorastających ze stomią nie jest to coś, co należy ukrywać przed światem. Nowoczesne systemy stomijne, zaprojektowane w zgodzie z anatomią i zasadami dyskretnego wzornictwa mogą być niewidoczne pod ubraniem. Pozwalają uprawiać sport, pływać, pracować i normalnie żyć, jeśli tylko tego zechcemy.

reklama

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj