Nowotwór skóry to poważne zagrożenie dla naszego zdrowia i życia. Potwierdzają to dane, z których wynika, że np. czerniak jest 17-tym najczęściej występującym rakiem na świecie. W przeszłości świadomość i wiedza o nowotworach skóry nie była tak powszechna. Dzisiaj wiemy, że długotrwałe wystawienie skóry na promienie słoneczne może mieć poważne skutki zdrowotne. Jak się zatem chronić przed nowotworem skóry? Przybliżamy kilka najważniejszych sposobów.
Nowotwór skóry – co to jest i jakie są jego przyczyny?
Skóra jest organem ludzkiego ciała złożonym z komórek. Jeśli komórki zaczynają mnożyć się w sposób nieprawidłowy, wtedy powstaje nowotwór skóry. Objawia się wieloma zmianami skórnymi o różnej charakterystyce, w zależności od odmiany nowotworu. Mogą to być znamiona skórne, które zmieniają się w miarę rozwoju. Nowotwory skóry mogą również przybierać formę guzów, narośli lub wrzodów. Cechą wspólną zmian nowotworowych są niepokojące przebarwienia np. kolor brązowy, czarny lub czerwony i nieregularna forma. Niektóre nowotwory mają również postać plamek na skórze.
Nowotwór skóry może ujawnić się również jako owrzodzenie, które trudno się goi, krwawi lub ropieje. Sygnałem o zmianach nowotworowych może być również swędząca i piekąca skóra. Aby zastosować odpowiednią terapię, należy uważnie obserwować swoje ciało.
Przyczyny nowotworów skóry
Najczęstszą przyczyną powstania raka skóry jest nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV. Promienie ultrafioletowe, niewidoczne dla ludzkiego oka, mają bowiem zdolność do penetrowania ludzkiej skóry i jej poszczególnych warstw. Promienie docierają do komórek górnej, rogowej warstwy skóry i osłabiają wiązania między komórkami. Najbardziej widocznym tego uszkodzenia jest chociażby łuszczenie się skóry wskutek oparzenia słonecznego.
Nowotwór skóry może być spowodowany również przez inne rodzaje promieniowania. Oprócz promieni UV, istnieją jeszcze promienie UVB oraz UVC. UVB docierają na Ziemię w mniejszych ilościach niż UVA, ale wciąż mogą być szkodliwe, natomiast UVB są produkowane przez urządzenia np. lampy do odkażania pomieszczeń lub przez niektóre urządzenia przemysłowe.
Specjaliści wskazują oparzenia słoneczne jako jedną z najgroźniejszych przyczyn raka skóry. Są one szczególnie niebezpieczne w okresie dzieciństwa lub w starszym wieku. To, co kiedyś było powszechnie podziwiane jako wakacyjna opalenizna, może być przyczyną groźnych, nowotworowych zmian skóry. W ostatnich latach możemy jednak zaobserwować stopniowe odchodzenie od wylegiwania się godzinami na słońcu. Niegdyś popularne solaria przeżywają kryzys ze względu na odpływ świadomych klientów. Zanim konieczne będzie leczenie, ważna jest profilaktyka i zapobieganie, o czym powiemy nieco później.
Nowotwór skóry – jakie są najważniejsze odmiany
Nowotwór skóry może przybierać bardzo różne formy. Oto najważniejsze:
- rak podstawnokomórkowy – to jedna z najczęściej spotykanych form tego nowotworu. Spowodowana głównie przez ekspozycję na promienie słoneczne i promieniowanie UV np. w solarium.
- rak płaskonabłonkowy – rodzaj nowotworu, rozwijającego się w warstwie płaskonabłonkowej skóry. Dane wskazują, że jest to najpowszechniejsza forma nowotworu skóry. Rak płaskonabłonkowy tworzy twarde, spłaszczone guzy, wrzody i strupy. Odpowiednio wcześnie wykryty może być usunięty chirurgicznie.
- czerniak – ta forma nowotworu skóry jest stosunkowo najlepiej określona ilościowo ze względu na dokładne statystyki, jakimi dysponują organizacje zajmujące się nowotworami. World Cancer Research Fund International podaje, że w 2020 odnotowano 150 tysięcy nowych przypadków czerniaka.
Dane dotyczące czerniaka są najpełniejsze, ponieważ pozostałe formy nowotworów skóry nie są nawet ujmowane w sprawozdawczości.
Nowotwór skóry jest groźny zarówno dla osób z jasną, jak i ciemną karnacją. Te pierwsze są jednak bardziej podatne na szkodliwe działanie promieni słonecznych. Szczególnie ostrożne powinny być również osoby o jasnych oczach i piegowate. Nie mniejsze znaczenie ma również występowanie raka skóry w rodzinie. Jeśli, ktoś z naszych krewnych miał podobne problemy, warto rozsądnie podchodzić do “kąpieli słonecznych”.
Osoby, które miały nowotwór skóry, powinny regularnie obserwować swoje ciało i kontrolować u dermatologa. Jest bowiem duże prawdopodobieństwo ponownego wystąpienia raka. Dane Amerykańskiego Stowarzyszenie Chirurgii Mohsa(1) wskazują, że jest dziesięciokrotnie większa szansa nawrotu nowotworu skóry, już kilka lat po pierwszym leczeniu. Ponadto, pacjenci, u których zdiagnozowano czerniaka, znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia innych nowotworów skóry.
Samokontrola skóry – skuteczna profilaktyka
Ochrona przed nowotworem skóry zaczyna się od działań zapobiegających nadmiernej ekspozycji na słońce oraz obserwacji wszelkich niepokojących zmian skórnych. Eksperci podkreślają, że w naszej strefie klimatycznej należy unikać przebywania w ostrym słońcu w szczytowych godzinach od 10:00 do 16:00. Jeśli już przebywamy na słońcu, powinniśmy pamiętać o osłonie skóry i kremach osłabiających niszczący wpływ UV.
Nowotwór skóry może być odpowiednio wcześnie wykryty, jeśli będziemy kontrolowali ciało i obserwowali niepokojące zmiany na skórze. Wczesne wykrycie zmian nowotworowych pozwala szybko podjąć odpowiednie leczenie lub przeprowadzić zabiegi chirurgiczne. Im bardziej zaawansowane stadium rozwoju komórek rakowych, tym bardziej skomplikowana jest kuracja.
Jak się okazuje, większość nowotworów skóry jest wykrywana poprzez samokontrolę ciała i szybką reakcję lekarza specjalisty. Jeśli trudno jest nam ocenić miejsca niewidoczne lub trudnodostępne, możemy poprosić o pomoc bliskich. Systematyczna kontrola skóry może uchronić nas przed skomplikowanym leczeniem, zabiegami, a w skrajnych sytuacjach nawet przed śmiercią.
Ochrona przed nowotworem skóry będzie skuteczniejsza, jeśli poznamy objawy groźnych zmian skórnych. Nowa lub istniejąca plamka, która zaczyna zmieniać kolor i kształt, to może być pierwszy znak ostrzegawczy. Najczęściej jest ona pierwszym stadium rozwoju czerniaka – najgroźniejszego nowotworu skóry. Pojawia się on nie tylko w miejscach eksponowanych na słońce, ale również tam, gdzie słońce nie dociera np. między palcami.
Wspomnieliśmy też o raku płaskonabłonkowym i podstawnokomórkowym, które objawiają się jako czerwone grudki, łuszczące się obszary, które trudno się goją. Zmian tego typu nie powinniśmy lekceważyć i jak najszybciej skonsultować się z lekarzem rodzinnym lub dermatologiem.
Nowotwór skóry nie będzie groźny, jeśli zostanie w porę wykryty. Jakie są podstawowe warunki do przeprowadzenia samokontroli skóry? Wystarczy jasny pokój, nieco większe lustro, aby mogło objąć większy obszar skóry. Pomocna może być również bliska osoba, która obejrzy nasze plecy i tył ciała. Jeśli jakieś miejsce nas niepokoi, warto zrobić jego zdjęcie i porównać wygląd po kilkunastu tygodniach.
Jeśli jesteśmy w grupie ryzyka, czyli np. ktoś z naszych krewnych miał raka skóry, takie badania powinniśmy przeprowadzać regularnie, chociaż środowisko medyczne nie wskazuje dokładnie, jaka powinna być ich częstotliwość. Diagnostyka raka skóry jest coraz bardziej zaawansowana. Pojawiają również nowe narzędzia do oceny ryzyka u pacjentów, takie jak chociażby wsparcie sztucznej inteligencji AI (2) w identyfikacji osób narażonych na nawrót czerniaka.
Ochrona przed promieniowaniem UV – jaka jest najlepsza?
Unikanie ekspozycji na słońce w godzinach szczytu
Jednym z najprostszych sposobów zapobiegania rozwojowi raka skóry jest unikanie promieni słonecznych. Jak się okazuje, to zalecenie dotyczy nie tylko okresu wiosenno-letniego, ale również zimowego. Promienie UV oraz pokrewne uszkadzają komórki skóry i mogą prowadzić do zmian nowotworowych.
Stosowanie kremów z filtrem przeciwsłonecznym
Ochrona przed nowotworem skóry to również kremy z filtrem UV. Każda rodzina wybierająca się na wakacje wie, że jest to jeden z najważniejszych kosmetyków, które musimy zabrać ze sobą. Kremy z filtrami mają różny stopień ochrony. Substancje te zawierają składniki pochłaniające lub odbijające promieniowanie UV. Dzięki temu, promieniowanie UV nie dostaje się do głębszych warstw skóry.
Zakrywanie skóry ubraniem ochronnym
Najprostszym sposobem ograniczenia ilości promieniowania docierającego do naszej skóry jest osłonięcie odzieżą. Ochrona przed nowotworem skóry jest uzależniona od rodzaju materiału, jego grubości, a także od koloru. Warto wiedzieć, że wbrew stereotypom, ciemniejsze ubrania lepiej pochłaniają UV, niż jasne.
Noszenie okularów przeciwsłonecznych
Eksperci zalecają unikanie szkodliwego promieniowania nie tylko w okresie letnim. Zimą promienie mogą być równie szkodliwe. Aby ograniczyć ilość promieni UV docierających do naszych oczu i twarzy, warto nosić okulary przeciwsłoneczne. Zwróćmy przy tym uwagę na stopień ochrony oraz budowę okularów. Okulary całkowicie chroniące przed UV są oznaczone jako 100% ochrony. Wielkość również ma znaczenie, im więcej twarzy mamy zasłonięte, tym lepsza jest ochrona przed nowotworem skóry.
Zdrowy styl życia zmniejsza ryzyko raka skóry
Nowotwór skóry może być również spowodowany przez niezdrowy tryb życia. Do groźnych zmian skórnych może przyczynić się palenie papierosów oraz nadmierne spożycie alkoholu, które mają niszczący wpływ na wszystkie organy człowieka, również skórę. Ochrona przed nowotworem skóry jest również możliwa poprzez utrzymanie właściwej higieny skóry i regularną aktywność fizyczną. Nie mniej ważna jest dieta bogata w antyoksydanty oraz spożywanie produktów z dużą zawartością witamin.
Nowotwór skóry może dotknąć ludzi o każdej karnacji, chociaż ryzyko zachorowania może być różne. Ograniczenie przebywania na słońcu, odpowiednia ochrona ciała przed promieniami UV oraz samokontrola skóry wpływają na zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia groźnych nowotworów.
Przypisy:
-
- https://www.mohssurgery.org/blog/skin-cancer/what-patients-need-to-know-about-skin-cancer-recurrence
- https://www.sciencedaily.com/releases/2022/10/221031134034.htm
