Stetoskopy (słuchawki lekarskie) to jedne z podstawowych narzędzi medycznych wykorzystywanych w diagnostyce ogólnej, jak i specjalistycznej. Sprawdź, jak zbudowane są stetoskopy, jakie są ich rodzaje, funkcje i zastosowania oraz dowiedz się, jak wybrać model dopasowany do własnych potrzeb.
Co to jest stetoskop?
Stetoskop to przyrząd medyczny używany głównie przez lekarzy i personel medyczny do tzw. auskultacji, czyli słuchania wewnętrznych dźwięków ciała, takich jak dźwięki serca, płuc oraz przepływu krwi w tętnicach i żyłach.
Historia stetoskopu sięga 1816 roku, kiedy to francuski lekarz René Laennec opracował pierwszy model słuchawki medycznej jako sposób na poprawę słyszalności dźwięków wewnętrznych, które były zbyt ciche, aby móc je usłyszeć bezpośrednio uchem. Pierwotne stetoskopy były proste i składały się z jednego kawałka drewna, ale z biegiem lat ewoluowały w bardziej zaawansowane narzędzia.
Mimo rozwoju technologicznego podstawowa funkcja stetoskopu pozostaje niezmienna — narzędzie to wciąż służy do słuchania i analizy dźwięków wewnętrznych organizmu. Pozwala to na ocenę stanu pacjentów i wykrycie zaburzeń pracy różnych organów.
Stetoskopy lekarskie pozostają więc niezbędnym narzędziem w codziennej praktyce medycznej. Używane są zarówno w diagnostyce, jak i monitorowaniu stanu zdrowia pacjentów.
Jak działa stetoskop?
Działanie stetoskopu medycznego polega na przenoszeniu fal dźwiękowych z ciała pacjenta do uszu lekarza.
Badanie rozpoczyna się od umieszczenia głowicy stetoskopu (membrany lub dzwonka) na skórze pacjenta. Dociśnięta do ciała membrana przenosi dźwięki o wysokiej częstotliwości, podczas gdy dzwonek pozwala na “zbieranie” dźwięków o niższej częstotliwości (np. tonów serca).
Dźwięki te są następnie przekazywane przez powietrze wewnątrz rurek, które łączą głowicę ze słuchawkami. Działanie stetoskopu zależy od długości i szerokości rurek, które wpływają na jakość dźwięku — odpowiednio zaprojektowane rurki minimalizują utratę dźwięku podczas transmisji.
W słuchawkach stetoskopu, które lekarz wkłada do uszu, dźwięki są izolowane od zewnętrznych hałasów i wzmocnione, co umożliwia lekarzowi precyzyjne słyszenie subtelnego szmeru, trzasków, stuków czy innych dźwięków, wskazujących na różne stany zdrowotne.
Na podstawie tych dźwięków lekarz może ocenić funkcjonowanie organów wewnętrznych, takich jak serce, płuca, tętnice i jelita.
Budowa stetoskopu
Podstawowa budowa stetoskopu jest relatywnie prosta. Urządzenie to, niezależnie od modelu, składa się bowiem z kilku podstawowych części:
- Oliwki (słuchawki) to elementy, które lekarz wkłada do uszu. Są zwykle wykonane z miękkiego, elastycznego materiału, co zapewnia komfort użytkowania i lepsze uszczelnienie wpływające na wygłuszenie dźwięków zewnętrznych.
- Przewody (rurki) łączące oliwki ze słuchawką stetoskopu to części, które przekazują dźwięki z korpusu stetoskopu do uszu lekarza. Rurki muszą być odpowiednio izolowane, aby minimalizować zakłócenia zewnętrzne.
- Słuchawka jest elementem, który lekarz przykłada do ciała pacjenta w celu słuchania dźwięków. Stetoskop jednogłowicowy (z głowicą jednostronną) wyposażony jest tylko w membranę lub tylko w dzwonek, a stetoskop dwugłowicowy (z głowicą dwustronną) w oba te przyrządy jednocześnie.
- Membrana to element budowy stetoskopu wykonany zwykle z twardego plastiku. Jej zadaniem jest wyłapywanie wysokoczęstotliwościowych dźwięków, takich jak szmery oddechowe czy szmery serca.
- Dzwonek to element ze zwężającym się otworem, służący do wyłapywania niskoczęstotliwościowych dźwięków, takich jak tony serca. Nie wszystkie współczesne stetoskopy mają dzwonek, ponieważ niektóre modele używają specjalnej membrany, która może przechwytywać zarówno wysokie, jak i niskie częstotliwości.
- Przełącznik akustyczny to mechanizm obecny w niektórych stetoskopach dwugłowicowych. Pozwala on na wybór — poprzez obrót lub naciśnięcie części korpusu słuchawki — czy dźwięki mają być przekazywane przez membranę, czy przez dzwonek.
Stetoskopy diagnostyczne o różnym przeznaczeniu
Stetoskopy lekarskie są kluczowymi narzędziami diagnostycznymi wykorzystywanymi w wielu dziedzinach medycyny i dostosowanymi do specyficznych potrzeb różnych specjalizacji.
Wyróżnia się więc różne typy stetoskopów w zależności od ich budowy, funkcji i zastosowania.
Stetoskop internistyczny
Internistyczny stetoskop to uniwersalny typ stetoskopu medycznego, który znajduje zastosowanie w ogólnej praktyce lekarskiej.
Zazwyczaj stetoskop internistyczny ma dwustronną głowicę z membraną na jednym końcu i dzwonkiem na drugim. Pozwala więc na słuchanie zarówno wysokich, jak i niskich tonów dźwiękowych, co jest przydatne w diagnostyce szerokiego zakresu schorzeń.
Stetoskop internistyczny ma bardzo duże spektrum zastosowań. To właśnie z takiego przyrządu korzystają lekarze rodzinni i interniści, do których pacjenci trafiają po wstępną diagnozę i ewentualne skierowanie do dalszych badań u specjalistów.
Stetoskop pediatryczny
Stetoskopy pediatryczne zostały zaprojektowane z myślą o małych pacjentach. Z tego względu wyposażone są w mniejsze głowice i krótsze rurki.
Ponadto stetoskop pediatryczny może mieć żywe, atrakcyjne dla dzieci kolory i wzory czy kształtowane głowice przypominające zwierzęta, postacie z bajek itp. Dzięki temu dzieci są bardziej zaciekawione stetoskopem i mniej boją się badania.
Budowa stetoskopu pediatrycznego pozwala na dokładne osłuchiwanie płuc i serca dzieci, co jest podstawą w diagnostyce wielu chorób.
Stetoskop kardiologiczny
Specjalistyczny stetoskop kardiologiczny przeznaczony jest do szczegółowej diagnostyki serca.
Przeważnie stetoskop kardiologiczny wyposażony jest w cięższą i lepiej izolowaną głowicę, co pozwala na bardziej precyzyjne słuchanie subtelnych tonów sercowych, w tym szmerów i innych nieregularności.
Stetoskop anestezjologiczny
Specjalistyczny stetoskop anestezjologiczny używany jest przez anestezjologów do monitorowania pacjentów w trakcie operacji i w okresie pooperacyjnym.
Anestezjologiczne stetoskopy często mają antybakteryjne i łatwe do czyszczenia rurki, aby zapobiegać infekcjom szpitalnym.
Stetoskop pielęgniarski
Prostszy i często bardziej ekonomiczny stetoskop pielęgniarski używany jest przez pielęgniarki do podstawowych zadań diagnostycznych. Pozwala m.in. na pomiar ciśnienia krwi i podstawową auskultację.
Stetoskop położniczy
Specjalnie zaprojektowany stetoskop położniczy umożliwia monitorowanie tętna płodu w czasie ciąży. Często wykonany jest z drewna i ma kształt lejka, który jest przykładany do brzucha ciężarnej kobiety, aby nasłuchiwać tętna dziecka.
Stetoskopy weterynaryjne
W sprzedaży dostępne są także stetoskopy weterynaryjne dostosowane do pracy ze zwierzętami. Posiadają różne rozmiary głowic dla różnych gatunków (od małych zwierząt domowych po duże zwierzęta gospodarskie) i często mają dłuższe rurki, co pomaga w pracy z większymi zwierzętami.
Inteligentne stetoskopy elektroniczne — czym są i jakie mają funkcje?
Stetoskopy elektroniczne, znane również jako stetoskopy inteligentne, to zaawansowane wersje tradycyjnych stetoskopów, które wykorzystują technologię cyfrową do poprawy jakości i użyteczności diagnostycznej dźwięków ciała.
Technologia stosowana jest tu w kilku różnych celach, takich jak wzmocnienie, filtracja i rejestrowanie dźwięków, ale również wizualizacja czy automatyczna interpretacja zebranych danych.
Inteligentne stetoskopy elektroniczne rewolucjonizują praktykę medyczną, umożliwiając lepszą diagnostykę, współpracę między specjalistami oraz edukację medyczną.
BIBLIOGRAFIA
- Abella, M., Formolo, J., & Penney, D. G. (1992). Comparison of the acoustic properties of six popular stethoscopes. The Journal of the Acoustical Society of America, 91(4), 2224-2228.
- Andrès, E., & Gass, R. (2016). Stethoscope: a still-relevant tool and medical companion. The American Journal of Medicine, 129(5), e37-e38.
- Bishop, P. J. (1980). Evolution of the stethoscope. Journal of the Royal Society of Medicine, 73(6), 448-456.
- Grenier, M. C., Gagnon, K., Genest, J., Durand, J., & Durand, L. G. (1998). Clinical comparison of acoustic and electronic stethoscopes and design of a new electronic stethoscope. American Journal of Cardiology, 81(5), 653-656.
- Leng, S., Tan, R. S., Chai, K. T. C., Wang, C., Ghista, D., & Zhong, L. (2015). The electronic stethoscope. Biomedical engineering online, 14, 1-37.
- Littmann, D. (1961). An approach to the ideal stethoscope. Jama, 178(5), 504-505.
